‘Die zwembril tegen traangas was mijn enige voorbereiding’

Freelance journalist Laila Frank werkt veel in Amerika. Ze merkte dat ze eigenlijk niet goed voorbereid is op demonstraties die uit de hand lopen of bijeenkomsten waar agressie van mensen zich tegen journalisten richt. Daarom volgde ze de training van PersVeilig.

Onveilig gevoeld

‘In 2020 deed ik verslag van een Black Lives Matter-demonstratie in Kenosha, in de Amerikaanse staat Wisconsin. Het was de dag nadat Jacob Blake, een zwarte man, daar door de politie was neergeschoten. Overdag waren de demonstraties heel vredig, met brave speeches. Maar op het moment dat de zon onderging, gebeurden er hele andere dingen.

‘Toen verschenen de relschoppers, georganiseerde groepen met bivakmutsen en wapens, die doelbewust chaos wilden creëren. Ze staken auto’s in brand, probeerden winkels te beroven en zochten de confrontatie met de politie en andere demonstranten. Er werden schoten gelost, er werd traangas gebruikt. Het was heel onbeheersbaar en onvoorspelbaar.

‘Ik was daar helemaal niet op voorbereid. Ik heb mazzel gehad dat ik samen was met een vriend met meer verstand van zaken. Hij had tegen me gezegd: neem een zwembril mee – tegen traangas – we parkeren onze auto een stuk verderop en als we elkaar kwijtraken, spreken we daar en daar af. Ik werd me daar bewust van hoe weinig ik wist over dit soort situaties. Op de avond zelf gierde de adrenaline door mijn lijf, maar ik heb me ook heel onveilig gevoeld. Het had anders kunnen aflopen.

‘Fake media’ 

‘Als freelance journalist is Amerika mijn werkveld. Ik heb er gewoond, nu ben ik er zo’n vier à vijf maanden per jaar aan het werk. Philadelphia is dan mijn uitvalsbasis, maar ik ben tijdens mijn werk vooral op reis. Ik schrijf voor de Groene Amsterdammer, doe veel voor NPO Radio 1 programma’s en schuif aan bij de talkshows. Voor NPO Radio1 maakte ik met BNNVARA de podcast Welkom in Washington over het leven in acht plaatsen met de naam Washington buiten de politieke hoofdstad. Hopelijk daar komt volgend jaar een tweede seizoen van.

‘Amerika is behoorlijk verhard. Ik kreeg in de afgelopen jaren ook te maken met agressie die zich tegen mij als journalist richt. Mensen die ‘fake media’ schreeuwen, tijdens Republikeinse rally’s bijvoorbeeld. Dat liep nooit uit de hand hoor, maar ik kreeg wel behoefte aan meer handvatten voor hoe ik met zulke situaties moet omgaan en hoe ik me daarop kan voorbereiden. Als freelancer ben ik vaak op mezelf aangewezen, hoe goed mijn relaties ook zijn met de redacties waarvoor ik werk. Ik was dus heel blij dat PersVeilig kosteloos een training aanbood.

‘De cursus was heel casusgericht, we bespraken verschillende voorbeelden, ook situaties waar wij als deelnemers zelf ooit in terechtgekomen waren. Samen ontleedden we zo’n casus dan: wat gebeurde er precies, wanneer werd het onveilig? Had je dat kunnen voorkomen, en hoe? Ik vond dat er heel veel persoonlijke aandacht was.

Scherp zakmes

‘Ik zei tijdens de training vrij onbenullig dat ik altijd een mes bij me had. Het was niet meer dan een scherp zakmes, maar dat gaf me een gevoel van veiligheid. De trainer vroeg toen: “Weet je ook hoe je het moet gebruiken dan?” Nou nee, eigenlijk niet, ik gebruik het om appels mee te schillen. Ik heb toen wel geleerd dat de kans groter is dat iemand dat mes uit mijn handen trekt en mij er kwaad mee doet, dan dat het mij iets oplevert.

‘Ik heb veel praktische dingen geleerd: bijvoorbeeld in Kenosha zou ik nu van tevoren een vluchtroute bedenken. Voorheen liet ik redacties eigenlijk nooit weten wat ik ging doen, nu zorg ik altijd voor een contactpersoon. En ben vaak alleen als ik ergens verslag van ga doen, maar ik kan wel ter plekke een maatje zoeken: een andere journalist of gewoon iemand die ook alleen is.  

‘Ook ben ik beter gaan nadenken over kleding. Ik had tijdens mijn reizen altijd alleen een paar gympen bij me voor alle gelegenheden, maar nu heb ik ook goeie stevige boots voor als ik bijvoorbeeld naar een demonstratie ga. Daarnaast bedenk ik of het verstandig is mijn perskaart zichtbaar te dragen. Als de sfeer verandert tijdens een bijeenkomst is het soms beter om ‘m even af te doen.

Veiligheid als onderdeel van professioneel werken

‘Ik ben veiligheid gaan zien als een integraal onderdeel van hoe ik mijn werk doe. Zeker in een tijd waarin journalisten niet altijd meer gewenst zijn. In die zin is het onderdeel van mijn professionele ontwikkeling, al dan niet noodgedwongen. Veilig werken is een van de dingen die ik in mijn gereedschapskist moet hebben. Natuurlijk kun je onveilige situaties of agressie niet altijd voorkomen, maar het is goed om je bewust te zijn van wat je in zo’n geval kunt doen. Als je daar niet over nadenkt, word je erdoor overvallen.’

Tekst: Jolanda van de Beld
Foto: Marieke Odekerken