'Social media moeten naar onze zorgen luisteren'

Alles is er geoorloofd en het is één grote black box. Dat is wat Selma Ali van PersVeilig veel journalisten hoorde zeggen over X, voorheen Twitter. Contact met mensen bij Meta (Facebook, Instagram) en Google (YouTube) heeft PersVeilig al een tijdje. ‘Maar we wilden X daar heel graag aan toevoegen, want het is bij uitstek het platform waar het vaak misgaat’, zegt Selma, doelend op online intimidatie, agressie en bedreigingen. 

De ervaring leerde dat X niet altijd reageert op verzoeken voor het verwijderen van zulke posts, of in ieder geval niet snel genoeg. Selma had begin dit jaar dan ook het gevoel dat ze journalisten die zich bij PersVeilig meldden met incidenten op X weinig kon bieden. Maar dat is inmiddels veranderd. 

Escalatiekanaal

‘Het is heel fijn om eindelijk iemand te hebben die ik kan aanspreken of aan wie ik iets kan vragen’, zegt Selma. Dit najaar heeft het contact met X geleid tot wat Selma een ‘escalatiekanaal’ noemt. ‘Peter ter Velde en ik zijn nu officieel trusted reporters. Wij kunnen direct contact met de moderatoren opnemen om posts te laten verwijderen.’ Dat kan bijvoorbeeld in het geval van doxing of andere gevallen waarbij X niet adequaat optreedt, legt Selma uit. Berichten van PersVeilig krijgen prioriteit. Maar, geeft Selma toe, het escalatiekanaal moet zich nog bewijzen in de praktijk. 

Daarnaast heeft Selma ook contact gezocht met het platform TikTok. ‘Volgende week is er een eerste gesprek’, zegt ze. Aanleiding is dat PersVeilig TikTok de laatste tijd vaker voorbij ziet komen in de meldingen. Selma: ‘Vaak gaat het om identiteitsfraude, dus het aanmaken van een account op iemand anders naam en dan nare reacties geven onder video’s.’ Dat heeft tot gevolg dat de persoon wiens identiteit is gestolen vervolgens haat- of dreigberichten krijgt. 

Nederlandse moderatoren wegbezuinigd

Er is ook minder goed nieuws. ‘Uit een rapport bleek afgelopen zomer dat X helemaal geen Nederlands sprekende moderatoren meer heeft’, zegt Selma. Onlangs kondigde ook TikTok een reorganisatie aan, waarbij het Amsterdamse moderatieteam werd opgeheven. Het is onduidelijk hoeveel Nederlands sprekende moderatoren er nu nog werken voor het bedrijf. ‘Het lijkt me dan ontzettend moeilijk om überhaupt te reageren op posts in het Nederlands die niet door de beugel kunnen’, zegt Selma. Het is een van de dingen waar ze in de geplande gesprekken met X en TikTok naar wil vragen. 

Toch is het een goed teken dat de platforms openstaan voor gesprekken over veiligheid van gebruikers. Selma: ‘Ik heb het idee dat door de Digital Services Act deze bedrijven wel hebben gedacht: we kunnen dit niet meer negeren.’ Voordat deze Europese wet werd aangenomen waren sociale media helemaal zelf verantwoordelijk voor handhaving van eigen regels over welke content is toegestaan. Dat is nu anders. Selma: ‘In elk land is een organisatie aangewezen die controleert of sociale media zich aan de regels houden. En of ze bij overtreding handelen binnen de beloofde termijn. Als ze zich daar niet aan houden, volgen sancties.’ In Nederland is die controlerende instantie de Autoriteit Consument en Markt (ACM). 

Wat kun je doen en in welke volgorde?

Dan de belangrijkste vraag: wat betekenen deze ontwikkelingen voor journalisten die te maken krijgen met online bedreigingen of intimidatie, met name op X? Selma wil journalisten in ieder geval op het hart drukken: maak van vervelende posts altijd eerst een screenshot voor je rapporteert bij X. Misschien is iets strafbaar en kun je er aangifte van doen, maar ‘als je het eerst laat verwijderen en daarna wilt laten checken, is het bewijs weg en kan de politie niets meer’. Selma raadt ook aan de bevestigingsmail dat je iets hebt gerapporteerd te bewaren. ‘Je kunt je ook altijd bij ons melden, dan houden wij in de gaten of X actie onderneemt. In overleg kunnen wij kijken of we gebruikmaken van het escalatiekanaal om een post sneller weg te laten halen.’ 

En tot slot, met oog op handhaving van de Digital Services Act: ‘Als je een post rapporteert met inhoud die volgens de richtlijn van X niet is toegestaan, maar die post vervolgens niet wordt verwijderd, kun je dat ook melden bij de ACM. We roepen iedereen op om dat ook echt te doen.’

Tekst: Jolanda van de Beld
Foto: Ruben Philipse/The Arrows