Wat doe jij voor je (online) veiligheid?

Annelies Bontjes is freelance journalist en werkt als correspondent in België voor Trouw. Zij volgde onlangs de workshop Digital Awareness tijdens de training Verslaggeving in Conflictgebieden. Voor PersVeilig deelt zij de kennis die zij opdeed om haar online en offline veiligheid te verbeteren.

'Daar stond ik dan, omringd door boeren in de Europese wijk in Brussel. Aanvankelijk verliep het protest gemoedelijk. De betogers wilden graag hun verhaal doen en mij vertellen waarom ze speciaal uit Italië, Duitsland of Portugal of van het Belgische platteland waren gekomen. Maar even later sloeg de sfeer ineens snel om, toen de politiebusjes aan kwamen rijden.'

Knallend vuurwerk

'Sommige betogers waren inmiddels dronken. Er werd gegooid met stenen en eieren, een standbeeld werd van zijn sokkel getrokken en muren werden beklad met graffiti. Een boze  boer richtte zich tot mij. “Werk jij voor het parlement?!”, schreeuwde hij, met in zijn rechterhand een loden pijp, die hij dreigend boven zijn hoofd zwaaide. Verderop zag ik hoe de politie een menselijke muur maakte en iedereen bijeen dreef. Om me heen knalde het vuurwerk hard.'

Voorbereiding

'Ik wist me uit de menigte los te maken. Achteraf bleven sommige vragen me wel bezighouden. Hoe had ik me beter kunnen voorbereiden? Had ik een vest met ‘pers’ moeten dragen of is het juist beter om niet op te vallen? Was het wel verstandig om alleen te gaan? Had ik eerder weg moeten gaan? Had ik meer aan de zijkant moeten blijven staan?'

Online en offline veiligheid

'Als journalist deed ik altijd goed mijn huiswerk voordat ik een interview heb of op reportage ga. Maar een goede voorbereiding gaat natuurlijk verder dan dat. De vragen over veiligheid stelde ik te vaak laat, moest ik eerlijk bekennen. Daarom besloot ik een tijdje geleden dat het nu eens tijd was om ook dat deel van mijn werk serieus aan te pakken, niet alleen offline maar ook online.'

Minimaliseren van risico’s

'Tijdens een driedaagse training van de NVJ Academy en de Koninklijke Landmacht leerde ik hoe je je als journalist goed kunt voorbereiden wanneer je verslag doet in moeilijke omstandigheden. Wat neem je mee? Waar let je op als je ergens aankomt? Hoe schat je gevaarlijke situaties in? Wat zijn valkuilen en hoe kan je die omzeilen? Het doel van de training was het minimaliseren van risico's, zowel offline als online.'

Online foto’s delen

'Neem bijvoorbeeld foto’s op sociale media. Wie staat daar nu eigenlijk precies op? Wat is er te zien op de achtergrond? Op welk moment plaats je de foto, is dat als je daadwerkelijk op de locatie bent of later pas? Deel je bewust of onbewust ook de locatie waar de foto is genomen (vaak staan ‘locatievoorzieningen’ automatisch ingeschakeld)? Het is belangrijk om goed na te denken over wat er is af te leiden uit de beelden die je deelt.

Als je zelf een foto online zet dan heb je daar natuurlijk controle over. Maar er wordt ook op veel manieren informatie gedeeld zonder dat je daar bewust van bent. Denk aan de vliegtuigstand op je telefoon. Als je die inschakelt, is er geen internetverbinding. Maar toch blijft een bluetoothverbinding en de locatievoorziening via GPS dan nog wel aanstaan. Zo is je telefoon op vliegtuigstand zetten niet hetzelfde als een telefoon volledig uit zetten.'

Informatie delen

'En zelfs al je telefoon uit staat, betekent het niet dat er helemaal geen gegevens meer worden gedeeld. Als je op een iPhone links op de geluidsknop drukt en tegelijkertijd rechts op de aan/uit-knop, kun je dat zien. Je krijgt dan de optie om je telefoon uit te schakelen. Maar let eens op de kleine lettertjes die daaronder staan. ‘De iPhone kan worden gevonden nadat deze is uitgeschakeld’. Als de telefoon uitgeschakeld is, zijn er nog steeds bepaalde antennes actief die informatie kunnen doorgeven, dat werkt via een zogenoemde airtag.'

'Ik weet welke maatregelen ik moet nemen'

'De training was in meerdere opzichten enorm inzichtelijk. In het vervolg zou ik bijvoorbeeld mijn Nederlandse telefoon thuis laten bij een bezoek aan het buitenland. Ik zou een lokale simpele telefoon zonder internet gebruiken, zodat ik onbewust geen informatie deel. Het woord ‘evacuatieplan’ popt nu op in mijn hoofd als ik denk aan verslag doen van een protest of aanslag. Ik weet hoe ik een checklist moet maken, welke maatregelen ik moet nemen. Ik kan eerste hulp verlenen, en ik kan zelfs een bermbom herkennen. Nu zal ik dat laatste wellicht niet zo snel in praktijk hoeven toe te passen. Maar je weet maar nooit.'

Tip om direct je online veiligheid te verbeteren

Er is een simpele maatregel die je zelf kunt nemen om direct je online veiligheid te verbeteren. Defensie adviseert om voor alle websites die je gebruikt two-factor authentication (2FA) of multifactor authentication in te schakelen.

Met 2FA/MFA wordt de authenticiteit van een gebruiker op meer dan één enkele manier geverifieerd. Voor een iphone werkt het als volgt:

• Open je telefoon en ga naar instellingen.

• Scroll naar beneden naar wachtwoord.

• Klik op het plusje rechtsbovenin het scherm.

• Voer daar de site in waarvoor je 2FA/MFA wil activeren + je gebruikersnaam + wachtwoord

• Open de website op je computer en ga naar instellingen.

• Scan QR-code op je scherm en configureer de code.

Controle is hier het toverwoord. De stress die je mogelijk kunt voelen over je online veiligheid, kun je zelf voorkomen door vooraf maatregelen te nemen.

Dit stappenplan moet je vervolgens herhalen voor alle websites die je gebruikt. Met die extra beveiligingslaag maak je het hackers een stuk moeilijker om toegang te krijgen tot je persoonlijke gegevens.

tekst: Annelies Bontjes
Foto: Tessa Kraan