'Mijn grootste tip zou zijn: maak contact met de agenten die aan het werk zijn'

Journalisten hebben recht op vrije nieuwsgaring, maar tijdens demonstraties of rellen staat dat recht weleens op gespannen voet met veiligheid en ordehandhaving. Bijvoorbeeld als de ME ingrijpt, en daarbij wapenstok en schild gebruikt, en de taak heeft een plein of veld ‘schoon te vegen’. Wat zijn de ervaringen van agenten bij evenementen waar ook pers aanwezig is? Hoe bereiden zij zich daarop voor? Welke tips hebben ze voor journalisten om veilig te kunnen werken? 

Aan het woord is Mark, een compagniescommandant bij de ME. Mark werkt sinds 2007 bij de politie. Inmiddels is hij leidinggevende en in zijn nevenfunctie bij een ME-inzet de hoogste commandant op straat. Om veiligheidsredenen is Mark een gefingeerde naam.

Ook bij het gesprek is woordvoerder Wander Wagenaar. Hij is sinds 1992 in allerlei functies werkzaam geweest bij de politie – onder meer als hoofdagent op de Nieuwezijds Voorburgwal, ME’er, kanonnier op het waterkanon en leidinggevende Team Surveillance Honden. Nu is hij woordvoerder en doet hij persbegeleiding bij officiële evenementen en staatsbezoeken..  

Mark: ‘We zeggen altijd tegen politiemedewerkers: geef de pers alle ruimte. Journalisten mogen overal komen, zo lang agenten maar hun werk kunnen doen.

Wander: ‘Met een politieperskaart mag een journalist ook in een door ons afgezet gebied komen: achter een lint, maar ook achter de linie van de ME. Dat is de ruimte die door de ME is vrijgemaakt. Fotografen kunnen dan echt over onze schouder meekijken.’

Opdringerig

Mark: ‘Soms krijg ik als commandant een seintje van een collega dat er een journalist wel erg in de weg loopt of heel opdringerig is. Daar probeer ik de journalist dan op een nette manier op aan te spreken.

Wander: ‘Bij evenementen zoals staatsbezoeken hebben we een persvak, maar er stapt altijd wel iemand even net uit dat vak om dat ene perfecte plaatje te maken. Ik zeg dat ook tegen collega’s: dat moet je nooit vergeten bij fotografen, het is hun werk, hun geld. En dan corrigeer je ze en dan stappen ze ook gewoon weer terug. Maar ja, dat ene plaatje telt hè.’

Mark: ‘In het najaar was er een demonstratie op de Dam. Er was toen een noodverordening, mensen moesten een bus in. We hadden een looproute gemaakt, daar waren ook journalisten. Het was niet verboden voor ze om daar te zijn, maar als je als agent vijf, zes keer een verdachte afvoert en telkens voor de voeten wordt gelopen door dezelfde journalist, dan wordt het vervelend.’

Herkenbaarheid

Mark: ‘Voor een inzet van de ME laten we onze mensen altijd een perskaart zien. Heel af en toe maken we weleens mee dat iemand een nep-perskaart bij zich heeft, laatst nog, bij een XR-demonstratie. In het heetst van de strijd is het alleen ontzettend lastig voor onze collega’s om even rustig te kijken: waar is dat kaartje?

‘Vorig jaar bij UvA-demonstraties heeft de ME kordaat opgetreden, daarbij zijn klappen gevallen. Naderhand heeft een journalist een klacht ingediend, omdat ze een slag met een wapenstok kreeg. In sommige situaties is het voor ME’ers onmogelijk onderscheid te maken tussen belagers en een journalist.’

Wander: ‘Ja, de kracht van de ME is snelheid. Zie dan maar eens onderscheid te maken: zie ik nou een perskaart of niet? Een microfoon en een camera zijn wel herkenbaar, maar demonstranten hebben zelf tegenwoordig ook allemaal camera’s en microfoons bij zich.’

Mark: ‘Het is niet verplicht, maar voor ons zou een hesje met ‘pers’ erop heel handig zijn, want dan ben je duidelijk herkenbaar. Ik snap alleen goed dat als je pontificaal met ‘pers’ op je borst rondloopt je het risico loopt te worden belaagd door demonstranten. Maar je hoeft natuurlijk niet continu met zo’n hesje te lopen. Misschien pas als een gebeurtenis uitloopt op rellen of als je achter de ME-linie gaat staan.

‘Daarnaast blijft het een eigen afweging: op welk moment wil je waar zijn? Een fotograaf wil dat ene mooie shot maken, dus die wil vooraan staan. Daarmee loop je nou eenmaal ook het risico dat je onbedoeld een klap krijgt.’

Bescherm jezelf

Mark: ‘Een journalist is ook zelf verantwoordelijk. Bescherm jezelf. Soms zien we journalisten die een helm dragen, dat is niet onverstandig. Als agenten met een helm op lopen, doen ze dat niet zonder reden.’

Wander: ‘De meeste stenen die relschoppers gooien, gaan óver de ME-linie heen. Dus als je daar als journalist staat, heb je best kans te worden geraakt. Veiligheid begint bij jezelf, dat geldt voor ons, maar eigenlijk ook voor mensen van de pers. En wij zorgen voor jou als je gewond raakt, laat daar geen misverstand over bestaan, maar het is wel extra werk voor ons.’

Mark: ‘Mijn grootste tip zou zijn: maak contact met de agenten die aan het werk zijn. ‘Ik ben van de pers, ik wil wat foto’s schieten of wat mensen interviewen, ik hoop dat jullie daar rekening mee kunnen houden’. Dan zul je zien dat politiemedewerkers zeggen: ‘geen probleem, loop ons alleen niet in de weg’. Het belangrijkste is dat je elkaars aanwezigheid respecteert.’

Wander: ‘Als je net dat ene mooie plaatje wilt, maar je komt er niet bij, tik dan een agent even op de schouder, vraag het gewoon. Als de situatie ernaar is, zul je zien dat een politiemedewerker gerust voor je aan de kant gaat. Zo flexibel zijn ze echt wel.’

Buddysysteem

Wander is naast woordvoerder ook lid van het TCO in de eenheid Amsterdam. Het Team Collegiale Ondersteuning komt in actie bij heftige incidenten. Denk bijvoorbeeld aan schietincidenten of reanimaties van kinderen. Leden van het team krijgen een seintje van de meldkamer. Ze zorgen dat ze ter plaatse zijn als de agenten die zo’n incident hebben meegemaakt terugkomen op het bureau. Het TCO praat direct met agenten, later bellen ze hen nog eens om te vragen hoe het gaat.

Wander: ‘Ook als journalist zie je soms de meest afgrijselijke dingen, het zou wel goed zijn als journalisten ook zo’n team organiseren dat elkaar opvangt. Na een heftig evenement bij elkaar komen, een buddysysteem of een poule van medejournalisten waaruit iemand een ander even kan opzoeken. Bellen volstaat wat mij betreft niet. Dan zie ik niet hoe iemand zich gedraagt, hoe iemand erbij zit, iemands ogen. Wij gaan altijd naar de collega’s toe, en we zijn nog nooit voor niks gekomen.’

Tekst: Jolanda van de Beld
Foto' Politie Amsterdam